а) Атла, сакла, бизә, хәтерлә, каршыла, котла, әзерлә, ә) Ышан, сагын, ашык, кал, борчыл, шатлан, калдыр.

б) Ял ит, бетер, яшер, пешер, төр, сөрт, эл.

а)Ашап ал (поешь), йоклап ал, уйнап ал, эчеп ал, укып ал. ә) Ашап бетер (доешь), эчеп бетер, укып бетер, әйтеп бетер.

б) Ашап кара (попробуй поешь), эчеп кара, уйнап кара,

әйтеп кара.

в) Ашап кил (сходи поешь), карап кил, алып кил, санап

кил, биреп кил.

а) Алып кайт (привези), алып бир (достань), алып куй (убери), алып кер, алып чык, алып ташла.

ә) Торып йөгер (встань и беги), торып чап, торып әйт, торып ал, торып кара, торып укы.

б) Яратып әйтә (говорит любя), яратып карый (смот-рит любя), яратып ашый, яратып укый, яратып бирә.

в) Уйлап әйт (скажи подумав), уйлап бетер, уйлап яз, уйлап җавап бир.

а) Укый ала, укып ала, укырга ала. ә) Юа ала, юып ала, юарга ала.

б) Үтүкли ала, үтүкләп ала, үтүкләргә ала.

а) Лилия әле яңа гына ... өйрәнде, шуңа күрә ул әле бик тиз ... алмый. Бу китапларны берничә көнгә генә өйдә ... алырга ярыймы? Кагыйдәне хәтерләмәсәң, дәреслегеңне ач та тиз генә ... ал.

ә) Бу ак күлмәгеңне син әле үзең чиста итеп ... алмыйсың, улым, бар, апаңа бир. Кабинеттагы тәрәзә пәрдәләрен кем ... алырга тели? Кулларыгыз бик пычрак бит, барыгыз, тиз генә ... килегез.

б) Энем киемнәрен яхшылап ... белми, шуңа күрә гел миңа ... куша. Кызым, без концертка соңга калабыз бугай, әтиеңә күлмәген тиз генә ... бир әле.

Пожалев, отпустив, говоря, обманув, помня, спрятав, торопясь, закричав, крича, отдохнув.

1) Елап җибәрде, көлеп җибәрде. Китеп барам, ...п барам. Алып чыккан, ...п чыккан.

2) Тотып йөгерә, тотып .... Йөгереп чыкма, йөгереп .... Ышанып сөйләде, ышанып ....

9. Тәрҗемә итегез. Җөмләләр төзегез.

а) Укып белә, белеп укый, укый белә. ә) Эшләп карыйбыз, карап эшлибез.

б) Санап алыгыз, алып санагыз.

в) Эзләп киләләр, килеп эзлиләр.

1) Миңа бу яңалыкларны беркем дә әйтмәде, үзем газета­дан (укы) белдем. 2) Ул китаплар балалар өчен түгел бит, син аларны (аңла) укыйсыңмы? 3) Бу авыр мәсьәләне үзең (эшлә) кара әле, эшли алырсың микән? 4) Як-ягыгызга (кара) эшләгез, түтәлләргә басмагыз. 5) Китапханәче сезгә кирәкле китапларны таба алмаган, үзегезгә (кил) эзләргә кушты.

Шатланып әйтә; ялкауланып эшли; ачып куйды; утырып сөйләгез; табып куйганнар; шаярып кычкырам; чишенеп йокла; хәтерләп яшибез; чистартып биргән.

Отрицательная форма деепричастия данного типа об-разуется при помощи аффикса -мыйча/-мичэ. Например: Әйтмичә (неговоря, несказав),алмыйча (не взяв).

Примечание: Форма деепричастия на -мыйча/ -мичә имеет сокращенный вариант на -мый/-ми, внешне совпадающий с отрицательной формой настоящего вре-мени. Например: Укытучыңа өй эшеңне күрсәт-ми(чә) кайтма. (Не показав учителю домашнее задание, не возвращайся.) Бер дә авырмый(ча) гына яшәп бул­мый. (Невозможно жить, совсем не болея.)

а) Ватып, сугып, онытып, ачуланып, булышып, аңлатып, ялганлап, ашыгып, борчылып, елап.

б) Хәтерләп, бетереп, яшереп, сөртенеп, теләп, тәмамлап, үткәреп, әзерләп, пешереп, бизәнеп.

Ашыгып килә; торып әйтте; яшереп куйдым; сагынып сөйләгән; карап ал; кычкырып сорыйлар; ашап утырамы? эшләп үсәләр; үтүкләп ки; юып бирегез.

Идет не спеша; работает не стараясь; рассказывает не жа-лея; говоришь не подумав; ест не помыв; берут не прочитав; сидит не слушая; обманывает не стыдясь; живет не забывая.

1) Кунаклар ни өчен ... утыралар, әллә өстәлдәге ризыклар ошамыймы? 2) Ашаганнан соң пычрак тәлинкәңне беркайчан да ... калдырма. 3) Әтием эштән ... , без ашарга утырмадык. 4) Дару ... генә дәваланып карагыз әле. 5) Китапка ... гына сөйли аласыңмы? 6) Урамда яңгыр ... , без беркая да бара ал­мыйбыз. 7) Концертларга һәм спектакльләргә ... барырга кирәк. 8) Нигә ... утырасың, бүлмәдә салкын түгел бит. 9) Аларның балалары өстәл яныннан беркайчан да рәхмәт ... китмиләр. 10) Кеше әйберен беркайчан да ... алырга ярамый. 11) Син ... әйтсәң, без дә яхшырак аңларбыз.