Относительные прилагательные обозначают:

а) отношение к отвлеченному понятию, например: әдәби кичә (литературный вечер);

б) отношение ко времени, например: кышкы пальто (зимнее пальто);

в) отношение к месту, например: аскы кат (ниж-ний этаж), мондагы хәлләр (здешние события).

К производным прилагательным относятся прилага­тельные, образованные от имен существительных при помощи аффиксов:

Үрнәк : Тоз — тозлы — тозсыз (соленый — несоленый). Май, ут, су, чәчәк, шикәр, кар, боз, яңгыр, файда, сөт, яка, күңел, хәйлә.

б) Напишите с данными прилагательными словосочетания. Үрнәк: Тозлы кыяр, тозсыз аш, ...

Файдалы: киңәш, ... Шатлыклы: бәйрәм, ...

Якалы: күлмәк, ... Сусыз: чиләк, ... Акылсыз: бала, ...

Җилле: көн, ... Хатасыз: эш, ... Тәмсез: аш, ...

Үрнәк: Чәчәкле болын, ...

Кар, тәм, җил, акыл, күңел, бал, агу, тоз, болыт, файда.

Соленая вода, бесполезный совет, некрасивое платье, вкус-ная каша, нехитрый человек, неумный ответ, молочный суп, невеселый день, несчастливый человек.

1) Һөнәрле үлмәс, һөнәрсез көн күрмәс.

2) Бәхетле көләр, бәхетсез елар.

3) Хыялсыз кеше — канатсыз кош.

4) Кош — канаты белән, кеше дуслары белән көчле.

5) Хәйләсез дөнья файдасыз.

6) Беләкле кеше берне егар, белемле кеше — меңне.

Синең чәең ...лымы? гаилә

Кем ...ле кофе эчә? шәфкать

Әтиеңнең энесе ...леме? сөт

Күршеләребез бик ...ле. җай

Бүген иртә ...лы түгел. кирәк

Бу урындык ...лы түгел, утырма. бал

Өстәлдәге кәгазьләр ...ле түгелме? кояш

1) Гөлназ бу шатлыклы минутларны күптән көтә. 2) Аңлы кеше бәхетле тормышны күктән көтми. 3) Яңгырлы-болытлы көз дә үтеп китте, аның артыннан карлы-буранлы кыш та җитте. 4) Шундый күңелле сүзләр, дәртле җырларны тыңлап, бераз ял итеп алдык. 5) Карагыз әле, көчле җил нинди зифа каенны сындырган. 6) Бу аз сүзле тыйнак егет күпләргә ошый иде. 7) Радиодан иртәгә кыска вакытлы бозлы яңгыр булырга мөмкин диделәр. 8) Бу уңайсыз хәлдән мине әнием коткарды. 9) Тәрбиясез һәм тәртипсез балалар директор кабинетын яратмыйлар.

1) Татар әбиләре сөт... чәй яратмыйлар, гел сөт... чәй генә эчәләр. 2) Көз ахырында бакчада яфрак... агачлар бик аз калды, тиздән бөтен урман да яфрак... калачак. 3) Әниләрнең киңәшләре тәртип... балалар өчен файда... була. 4) Мин ышанам: шәфкать... кешеләрдән шәфкать... кешеләр күбрәк. 5) Бәхет... минутларда бәхет... кешеләр турында онытырга ярамый. 6) Җырлы-бию..., уен-көлке... сабантуйлар да җитте.

Үрнәк: Көз, көзге, көзге урман.

а) Көз, кыш, яз, җәй.

б) Бүген, иртәгә, кичә, көндез,

в) Иртән, көндез, кич, төн.

г) Ал, арт, ахыр, соң.

а) Көзге: яфрак, ... Бүгенге: бәйрәм, ... Иртәнге: поезд, ... Кичәге: эш, ...

б) Алгы: урын, ... Арткы: бакча, . Ахыргы: дәрес, Соңгы: сүз, ...

Көз... бакча. Иртән... чәй. Кыш... юл. Җәй... иртә. Төн... тавыш.

а) Кичке аш. Кичкә аш.

б) Иртәнге эш. Иртәнгә эш.

Көндез... яңгыр. Хәзер... заман. Кич... салкын. Кичә... хәл. Эч... капка.

Арт... чана. Ахыр... өстәл. Соң... җыр Бүген... концерт.

в) Кышкы яңа пальто Кышка яңа пальто.

г) Иң ахыргы сүзләр. Иң ахырга сүзләр.

1) Арткы урындыкка утыр.— Артка, урындыкка утыр.

2) Алгы машинада бара.— Машинада алга бара.

3) Алгы партага утырырга телисеңме? — Алга китмә, мине көт.

4) Арткы урындыкны кем ватты? — Артка калмагыз, тизрәк.

5) Соңгы атнада ул авырды, эшкә килмәде.— Соңга калып булса да кил, без сине көтәбез.

1) Көз... яңгыр... көннәрдә урамда бик күңел... була. 2) Сеңлемә кыш... яңа кыш... итекләр кирәк. 3) Безгә кич... кунаклар килгәнче өйне җыештырырга һәм әниемә кич... аш әзерләргә булышырга кирәк. 4) Яшелчә... ашлар сәламәтлек өчен бик файда... . 5) Әтием иртән... поезд белән Мәскәүдән кайтачак, ә иртән... өйдә ипи беткән, тизрәк кибеткә йөгер. 6) Бу ике дус тагын соң... дәрескә соң... калганнармы? 7) Нигә ал... утырмыйсыз, ал... рәттә буш урыннар бар бит. 8) Җәй... ай... төннәрдә мин йолдыз... күккә карарга яратам. 9) Ир­тән... чәйгә утыргач, мин иртәгә... бәйрәм турында сүз башла­дым. 10) Авылларда яз... кадәр яз... чәчүгә әзерлек бара.

а) Образуйте от данных существительных прилагательные при помощи аффикса -чан/-чэн. Переведите.

Ү р н ә к : Уй — уйчан (задумчивый). Сүз, эш, буй, тел, халык, мәзәк, сугыш, б) Составьте с данными прилагательными словосочетания. Үрнәк: Уйчан бала,...

                                         << Предыдущая страница   ОГЛАВЛЕНИЕ  Следующая тема >>